Lễ cúng tất niên là nghi thức tiễn đưa năm cũ, chào đón năm mới, là một trong những lễ cúng quan trọng nhất trong năm, do đó cần có sự chuẩn bị cẩn thận, chỉn chu và trang trọng.
Đối với người Việt, đây còn là bữa cơm đoàn tụ, khi những thành viên đi xa cũng đã trở về, cùng lễ bái trước bàn thờ tổ tiên và sau đó quây quần bên mâm, cùng nhau thưởng thức những món ngon ngày Tết, nhìn lại một năm đã qua với nhiều biến động và cùng chào đón năm mới với những điều tốt đẹp hơn.
Mâm cỗ cúng tất niên gồm những gì?
Trong mâm cúng tất niên không thể thiếu hương và đèn. Hương tượng trưng cho các vì sao, kết nối giữa âm với dương, còn đèn tượng trưng cho Mặt trăng, Mặt trời (do đó trên bàn thờ thường có đủ 2 cây đèn).
Mâm ngũ quả cũng là lễ vật quan trọng trong mâm cỗ cúng tất niên Tết Giáp Thìn 2024. Lưu ý không bày lên mâm ngũ quả các loại trái chưa chín, trái cây giả hay những loại tuy đẹp nhưng không ăn được, cũng như tránh những quá chín nẫu, bị sâu hoặc dập.
Theo phong tục của người miền Bắc thì mâm cơm tất niên phải đủ 4 bát 4 đĩa đối với cỗ nhỏ. Với cỗ lớn thì phải có 6 bát 6 đĩa hay 8 bát 8 đĩa, có những mâm cỗ phải xếp cao hai ba tầng. Các món được cho là không thể thiếu gồm thịt gà, thịt lợn, giò, chả quế. Ngoài ra, các gia đình miền Bắc cũng thường thêm một đĩa xôi gấc để mong cả năm có vận đỏ, may mắn ngập tràn.
Bốn bát trên mâm gồm: Móng giò hầm măng, miến nấu lòng gà, bát bóng thẻ, bát mọc nấm thả. Ngoài ra, bánh chưng, hành muối và nem rán cũng là những món cần có. Các gia đình cũng có thể thêm một số món tùy theo khẩu vị như thịt đông, nộm, gà tần…
Mâm cỗ cúng tất niên miền Bắc. (Ảnh: Mailien Do)
Mâm cỗ Tết miền Trung không yêu cầu 4 bát 4 đĩa như miền Bắc nhưng cũng có các món đặc sản không thể thiếu như: Giò lụa, thịt gà, thịt lợn, măng khô, miến xào, ram. Tất nhiên là không thể thiếu bánh chưng, bánh tét kèm một đĩa dưa muối, dưa góp.
Với đặc điểm thời tiết nắng nóng, người miền Nam ưu tiên những món nguội cho mâm cơm tất niên.
Cỗ cúng gồm có: Bánh tét kèm với đĩa củ cải ngâm nước mắm, canh măng nấu (dùng măng tươi thay cho măng khô), canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu (thịt heo, trứng với nước dừa), gỏi tôm thịt, thịt heo luộc, dưa giá, nem, chả giò và không thể không có củ kiệu.
Mâm cỗ cúng tất niên miền Nam. (Ảnh: Huynh Hong Dao)
Nếu cúng chay, mâm cỗ tất niên có thể gồm các món sau:
– Rau củ xào chay
– Giò, chả chay
– Xôi gấc
– Canh rau củ nấu chay: Nguyên liệu gồm bắp non, nấm rơm, nấm đông cô, bạch quả, đậu hà lan, đậu phụ, cà rốt, củ cải trắng, ngoài ra có hành, ngò để trang trí, gia vị các loại.
– Đậu phụ chiên xào nấm tươi: Cắt ngay ngắn những miếng đậu hũ thành dải mỏng, đem chiên chín và xào với nấm tươi, hành cùng các loại gia vị, rau thơm khác.
– Miến xào chay: Phi hành thơm, cho cà rốt, đậu que, súp lơ vào xào qua. Tiếp theo, cho nấm rơm, đậu hũ xào vừa mềm, nêm một chút muối ăn. Khi các hỗn hợp thấm gia vị, đổ miến đã ngâm mềm và để ráo nước vào, đảo nhẹ tay. Món ăn chín tới thì cho ra đĩa, rắc thêm tiêu, ớt, hành ngò cho đẹp mắt.
Mâm cỗ chay cúng tất niên. (Ảnh: Linh Ruby)
Cách bài trí mâm cỗ cúng cũng rất quan trọng; cần tùy theo cách bố trí bàn thờ của gia chủ mà có cách bày hợp lý. Tuy nhiên, mâm cỗ mặn nên bày ở một chiếc bàn con, đặt dưới bàn thờ chính. Mâm ngũ quả, hoa tươi, vàng mã đặt ở trên.
Sau khi hoàn thành mâm cỗ, người lớn tuổi trong nhà hoặc chủ nhà sẽ thắp hương đọc văn khấn, những người còn lại làm lễ theo. Việc cúng lễ này chính là lòng thành của con cháu để gửi lời mời ăn Tết tới thần linh, tổ tiên, gia tiên…
