Theo nghiên cứu mới của Tổ chức Y tế Thế giới, ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến sức khỏe con người và tăng trưởng kinh tế, với khoảng 92% người dân trên toàn thế giới không được hít thở không khí sạch và gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu lên tới 5.000 tỷ USD mỗi năm.
Số người trẻ tử vong vì ô nhiễm không khí hiện nay cao hơn tổng số người chết vì Covid-19. Số liệu gây “chấn động” này được GS Yafang Cheng, Viện Nghiên cứu Hóa học Max Planck (Đức) đưa ra trong toạ đàm “Ô nhiễm không khí và giao thông: Cơ hội và thách thức cho Việt Nam và thế giới”, thuộc khuôn khổ Tuần lễ Khoa học – Công nghệ VinFuture 2024 (4 – 7/12). Đáng chú ý, theo vị chuyên gia này xe máy được chỉ đích danh là nguyên nhân chính gây ô nhiễm.
GS Yafang Cheng chia sẻ về con số đáng báo động do ô nhiễm không khí.
GS Yafang Cheng, chuyên gia hàng đầu về aerosol và ô nhiễm không khí, vừa cung cấp con số đáng báo động. Đó là có khoảng 9 triệu người tử vong ở độ tuổi trẻ vào năm 2019 vì ô nhiễm không khí, trong khi tổng số người tử vong vì Covid-19 trên toàn cầu chỉ có 7 triệu.
Aerosol (hay còn gọi là sol khí) là những bọt nước li ti trong không khí có kích thước siêu nhỏ. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ô nhiễm không khí cũng như gây ra cái chết cho hàng triệu người mỗi năm trên thế giới. Do đó, so với Covid-19, sol khí nguy hiểm hơn và việc lý giải được cơ chế tác động của sol khí đến khí hậu và sức khoẻ con người thậm chí còn cấp bách hơn.
Điều kiện khí hậu càng bất lợi càng thúc đẩy ô nhiễm không khí” , GS Cheng nhấn mạnh.
Theo PGS Hồ Quốc Bằng, hai nguồn phát thải chính tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP HCM là giao thông vận tải và sản xuất công nghiệp.
Tại tọa đàm, PGS Hồ Quốc Bằng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu (APAC), công bố dữ liệu nghiên cứu về các nguồn gây ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn tại Việt Nam như Hà Nội và TP HCM. Trong đó, theo PGS, hai nguồn phát thải chính là giao thông vận tải và sản xuất công nghiệp.
Tại Hà Nội, nguồn phát thải giao thông tập trung vào nhóm phương tiện xe tải hạng nặng, trong khi đó, ở TP HCM, xe máy là “thủ phạm” chính. Bên cạnh đó, vào các thời điểm chuyển mùa, thói quen đốt rơm rạ của người dân ở vùng ngoại thành cũng tạo ra một lượng phát thải lớn, có thể lên đến 10% tổng khí thải.
“Cấm bán xe mới chạy bằng xăng trong tương lai”
GS Daniel Kammen đề xuất là các quốc gia có thể cấm bán xe xăng mới trong tương lai.
Bàn về các giải pháp để giảm thiểu ô nhiễm không khí, GS Daniel Kammen, ĐH California, Berkeley (Mỹ), đồng thời là cố vấn của Cơ quan Bảo vệ Môi trường, Bộ Năng lượng Mỹ, đánh giá cao vai trò của xe điện. Ông cũng nhắc đến VinFast trong nỗ lực sản xuất xe điện cũng như tích hợp việc sử dụng xe điện với phương tiện giao thông công cộng.
Theo GS Kammen, các quốc gia cần đẩy nhanh hơn nữa việc sản xuất xe điện, tạo các hành lang pháp lý cho xe điện phát triển, đơn cử như chính sách cho việc xây dựng trạm sạc và tăng cơ hội tiếp cận xe điện cho người có thu nhập không cao. Điều này không chỉ bảo vệ cho tương lai của khí hậu mà còn giúp đảm bảo cho bình đẳng xã hội.
Đặc biệt, GS Kammen còn đề xuất một giải pháp mạnh mẽ hơn là cấm bán xe mới chạy bằng xăng trong tương lai.
Trong khi đó, PGS Hồ Quốc Bằng cũng góp thêm một đề xuất. Đó là áp dụng thuế khí thải hay thuế ô nhiễm với các nguồn phát thải. Hiện tại, Việt Nam chưa có hai loại thuế này, nhưng có thể cân nhắc tới chính sách đánh thuế ô nhiễm trong thời gian tới nếu muốn có cơ chế mạnh mẽ bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Tọa đàm “Ô nhiễm không khí và giao thông: Cơ hội và thách thức cho Việt Nam và thế giới” diễn ra vào ngày 5/12. Tọa đàm do GS Susan Solomon, Viện Công nghệ Massachusetts (Mỹ), Thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture, làm chủ tọa, cùng với sự tham gia của các diễn giả, bao gồm: GS Yafang Cheng, Viện nghiên cứu Hóa học Max Planck (Đức); PGS Hồ Quốc Bằng, ĐH Quốc gia TP HCM; GS Daniel Kammen, ĐH California, Berkeley (Mỹ), thành viên của Hội đồng Giải thưởng VinFuture.
